İlk yardım ; hastane öncesi dönemde travmaya yada dahili sebeplere bağlı olarak yardım ihtiyacı olan kişilere,herhangi bir tıbbi malzeme ve ilaç kullanmaksızın ,ilk yardım eğitimi almış kişiler tarafından yapılan müdahalelerdir.
İLK YARDIM NEDİR? ACİL YARDIM NEDİR?
Acil yardım ise;profesyonel ekipler tarafından ilaç ve malzeme kullanılarak yapılan müdahaleler olarak tanımlanır.
İlk yardım tanımını sadece kalp atımları ve solunumu durmuş kişileri hayata döndürmeye çalışmak şeklinde sınırlamak doğru değildir.Olay yerinin güvenliğinin sağlanması,çevrede bulunan diğer canlıların korunması,durumun daha kötüye gitmesinin engellenmesi ve hastanın ideal şekilde uygun sağlık merkezine transpotunun (taşınması) sağlanması gibi önemli yaklaşımlarda ilk yardım kavramı içinde tanımlanmalıdır.
Acil durumlarda doğru müdahale kadar hızlı müdahalede önemlidir. solunum ve/veya kalp durmasını takiben 4.dakikada beyinde hasar oluşmaya başladığını ve 10.dakikadan sonra irreversible beyin hasarının kaçınılmaz olduğu düşünülürse zamanın önemi daha iyi anlaşılacaktır.Bu kadar kısa bir süre içerisinde doğru karar vermek ve doğru uygulamaları gerçekleştirmekte ancak iyi eğitim almış gönüllü ilk yardımcıların varlığı ile mümkündür.Burada ilk yardımcı kimdir yada kimler ilk yardım yapabilir sorusu aklımıza gelebilirİlk yardım yapabilmek için yukarıda bahsedildiği gibi gönüllü olmam ve eğitim almış olma mutlak özelliklerdir.Bunun yanı sıra soğuk kanlı kişilik yapısına ,etrafta mevcut olan imkanları en iyi şekilde kullanabilme kabiliyetine ve çevredeki sağlık kuruluşları ve kapasiteleri hakkında bilgi sahibi olmakta ilk yardımcının özellikleri arasındadır.
Temel yaşam desteğinin en hızlı şekilde yapılabilmesi ve amacına ulaşabilmesi için bir algoritim şeklinde uygulanması gerekmektedir.
Bu basamaklar sırası ile şöyledir.
İlk yardım konusunda eğitim almış kişilerin öncelikle kendi hayatlarını tehlikeye atmamaları esastır.Örneğin havuzda boğulmakta olan birine yardım etmek için ,eğer kendimiz yüzme bilmiyorsak havuza atlamak çokta akılcı değildir.Burada yapılması gereken iyi yüzme bilen bir kişiden ,cankurtarandan yardım istemektir. Çevrede bizden başka kimse yoksa halat vb gibi bir şeyi kazazede’ye uzatarak onu kurtarmaya çalışmak daha doğru bir yol olacaktır.
İlk yardımcı bir olayla karşılaştığı andan itibaren kendisi için tehlike oluşturabilecek durumları gözden geçirirken aynı zamanda çevreninde güvenliğini sağlamalıdır.Burada en güzel örneklerden biri kış aylarında sıklıkla buzlanma nedeni ile yaşanan trafik kazaları verilebilir.Önümüzde böyle bir kaza olduğunda arkadan gelen arabalarında kayarak mevcut kazazedelere ,yardım etmeye çalışan kişilere ve etrafta bulunan diğer insanlara çarpabilir.Bu nedenle böyle bir durumla karşılaşıldığında yolun güvenlik sağlayacak bir mesafeden kapatılması yada kapatılmasının sağlanması ilk yardımcının sorumluluğundadır.Amaç yeni kazaların önlenmesini veya mevcut durumun daha kötü sonuçlar doğurmasını engellemektir.
Soba zehirlenmesi nedeni ile bilincini kaybetmiş bir kişiye olay yerinde müdahale hem kurtarıcının hayatını tehlikeye atacak hemde kazazedeye hiçbir fayda sağlamayacaktır.Bu sebeple yapılacak müdahaleler ancak kazazede güvenli bir yere taşındıktan sonra başlatılabilir.Yine göçük tehlikesi olan bir yerden kazazedenin hızla çıkarılarak müdahale edilmesi kazazedenin güvenliği için iyi bir örnek teşkil eder,ancak kazazede göçük altındaysa ve çıkarılması uzun sürecekse güvenli bir şekilde ulaşılabildiği takdirde hava yolu açıklığının sağlanması, solumun desteklenmesi hayat kurtarıcı olacaktır.
Ortamda tek bir kazazede var ise durumu değerlendirmek üzere yanına giderek omuzlarından tutup boyunu hareket ettirmeden hafifçe sarsarak ‘nasılsınız’ diye sorulur.Birden fazla kazazedenin olduğu durumlarda ise tüm kazazedeleri bu şekilde değerlendirmek gerekmektedir.
Kazazedelerin durumu kabaca değerlendikten sonra ve fikir sahibi olunduktan sonra hızla yardım çağrılması gerekmektedir.
Eğer ortamda bizden başka birileri var ise bir kişi görevlendirilebilir. Ancak o karmaşa ve kalabalık içinde ‘birileri yardım çağırsın ‘yada ”112′ yi arayın’ demenin çoğu zaman sonuç vermediği gözlemlenmiştir.Bu nedenle görevlendirilen kişinin ismi ile seslenmek ‘Ahmet sen 112’ yi ara ‘ yada isim bilmiyorsak göz temas kurarak ve işaret parmağımız ile kişi tespit ederek ‘siz 112′ yi arayınız’ şeklinde yaklaşımlar daha doğrudur.
112 yi arayan kişinin olay yeri(tam adres)arama yapılan telefon numarası,ne olduğu,hasta sayısı,hastaların durumu hakkında kabaca açık,net anlaşılabilir bir şekilde bilgi verebilecek olması gerekmektedir.
Kazazede nasılsınız sorusuna cevap verebiliyorsa kabaca hava yolunu açık olduğu solunumun ve kalp atımlarının olduğu anlaşılır.Bu durumda hastanın konumun korunması yada recovery (koma) pozisyonuna alınması gerekmektedir.
Kazazede nasılsınız soruna cevap vermiyorsa hava yolunun açıklığı (A=AIRWAY),Solunum olup olmadığı(B=BREATHİNG),dolaşım olup olmadığı (C=CİRCULATİON) kontrol edilmelidir.Tüm kazazedeler değerlendirilirken boyunda bir zedelenme olabileceği düşünülerek boyun hareketlerinden kaçınılmalı ve mümkün olduğunca korunmalıdır(.C-CERVİCAL İMMOBİLİZATİON)
